Roken mag best dodelijk zijn
In de Volkskrant lees ik vandaag het bericht dat waarschuwingen op pakjes sigaretten niet werken. Maastrichts onderzoek wijst uit dat teksten als ‘Roken is dodelijk’ en het laten zien van foto’s van zwarte rokerslongen niet helpen. Sterker nog, als ze al iets doen, dan is het mensen meer laten roken. Volgens de Maastrichtse gezondheidspsycholoog Gjalt-Jorn Peters kun je twee dingen doen in reactie op angstaanjagende opmerkingen: stoppen (met roken) of defensief reageren (‘mijn opa rookte ook en die is 87 geworden’).
De volgende sigaret
Het klopt dat mensen de neiging hebben om informatie anders te interpreteren als ze het gevoel hebben dat ze hun gedrag niet kunnen veranderen. Dat mensen meer gaan roken van die waarschuwingen is aannemelijk. Door ontkenning, maar ook door de stress die de angst veroorzaakt. Want wat pakt een roker om stress te reduceren? Juist, de volgende sigaret.
Volgens de onderzoekers zouden de gruwelplaatjes en horrorteksten vervangen moeten worden door tips om te stoppen met roken. Peters stelt dat daar wel het gedrag mee is te beïnvloeden. Maar krijgen rokers al niet genoeg goedbedoelde tips en adviezen?
Duwtje
Er is een doeltreffender manier om mensen en duwtje in de goede richting te geven. Grappig genoeg door beide dingen te doen, maar dan wel op hetzelfde moment. Gezondheidsonderzoeker Howard Leventhal deed in de jaren zestig al onderzoek naar de reactie van studenten op de gevaren van een tetanus-besmetting (Effects of fear and specificity of recommendation upon attitudes and behavior. Leventhal, Howard’ – 1965).
Alle deelnemers kregen een flyer met daarop de risico’s van besmetting, al dan niet aangevuld met angstaanjagende details over de gevolgen ervan. Aanvullend kregen ze al dan niet een specifiek plan hoe ze een tetanus-vaccinatie konden regelen. Een controlegroep kreeg geen flyer over tetanus-besmetting, maar wel het actieplan om de vaccinatie te regelen.
De studenten die de angstaanjagende boodschap kregen, kwamen alleen in actie als ze tegelijk ook het plan aangereikt kregen hoe en waar ze de prik konden halen. De studenten met het actieplan wisten precies welke stappen ze moesten nemen om van de dreiging van tetanus af te komen. In het plan stond een kaartje waar de kliniek was, wat de openingstijden waren en bij wie ze zich moesten melden. Met deze aanpak vertienvoudigde het aantal vaccinaties (van 3,3% naar 33%). Deelnemers die de ‘angstflyer’ zonder actieplan kregen kwamen niet in actie, net als de studenten die alleen het actieplan ontvingen.
Ontkenning
Leventhal’s conclusie was dat bangmakerij alleen werkt als de weg naar de oplossing ook meteen wordt gepresenteerd. In specifieke, heldere en concrete stappen. Alleen angst aanjagen leidt eerder tot ontkenning of verlamming. Alleen goed advies over wat je moet doen om een dreiging af te wenden (zonder informatie over de gevolgen van de dreiging) werkt ook niet.
Een roker angst aanjagen kan dus best effectief zijn als prikkel om gedrag te veranderen. Voorwaarde is dat er meteen een concreet plan wordt aangereikt om van het roken af te komen. Gruwelijke teksten en lugubere plaatjes dus, maar dan met een helder verhaal over hoe te stoppen met roken. Met makkelijke toegang tot de hulp die daarbij hoort. Want dan werkt het wel. Wedden?
